ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στην εποχή της πανδημίας και του εγκλεισμού που όλοι μας πλέον έχουμε κοινή εμπειρία, ζήσαμε γεγονότα έντονα με ταχύτητα και βίαια συνειδητοποιήσαμε την τρωτότητά μας. Ο  τρόπος που σκεπτόμαστε τον εαυτό μας, τις σχέσεις, την οικειότητα και την μεταξύ μας  σύνδεση άλλαξε .

Σε αυτή την καινούργια συνθήκη οι θεραπευτικές συνεδρίες όλων των ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων γίνονται πλέον διαδικτυακά από απόσταση με την διαμεσολάβηση της οθόνης, που  μετατρέπει την επαφή από τρισδιάστατη σε δισδιάστατη .

Για την Δραματοθεραπεία οι αλλαγές φάνηκαν ραγδαίες μια που κεντρικό μέρος της θεωρίας της  είναι ότι η γλώσσα του σώματος είναι  βασικό  κανάλι πληροφοριών καθώς επίσης  ότι η σύνδεση με ένα απολύτως ζωντανό και σε συνεχή διάλογο με τον εσωτερικό του σώμα είναι ικανό να εκφράσει μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Η καρδιά όμως της Δραματοθεραπείας σαν θεραπευτική παρέμβαση είναι η αλληλοδιάδραση με τους άλλους  στο πλαίσιο μιας κοινής δράσης που δίνει ελευθερία επιλογών και εξερεύνησης. Αυτό δεν φαινόταν πλέον να είναι εφικτό.

Γρήγορα και απρόσμενα έπρεπε να αντιδράσουμε στο χάος. Η Sue Jennings έλεγε συχνά ‘’όταν είσαι στο χάος μείνε  στο χάος και άκου το χάος’’. Αντίθετα  είδαμε χιλιάδες προσπάθειες να τακτοποιηθεί γρήγορα το χάος-σεμινάρια, εκπαιδεύσεις,οδηγίες, προγράμματα.

Στην ουσία όμως χρειάζεται να αφουγκραστούμε , να βιώσουμε την καινούργια συνθήκη και να ορίσουμε την Δραματοθεραπευτική διαδικτυακή μας Ταυτότητα . Τέσσερεις  βασικές παράμετροι πιστεύω μας αφορούν. Το πλαίσιο,το συμβόλαιο,το σώμα και η δράση.

Η φροντίδα του Δραματοθεραπευτή για το πλαίσιο , ο κατάλληλος χώρος, τα υλικά , η προετοιμασία ,δημιουργεί ένα περιβάλλον κρατήματος , εμπιστοσύνης και ανοιχτότητας και στέλνει ένα μήνυμα φροντίδας.Στο διαδίκτυο η έννοια του πλαισίου αλλάζει, ο θεραπευόμενος βρίσκεται στον δικό του χώρο και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι κάποιος δεν ακούει ή δεν θα εισβάλλει στον χώρο.

Ζητώ από τους θεραπευόμενους  να διαλέξουν ένα ήσυχο και όσο το δυνατόν άδειο δωμάτιο και όσο μπορούν να εξασφαλίσουν την ιδιωτικότητά τους . Ζητώ να περιηγηθούμε στο δωμάτιο να μου γνωρίσουν τον χώρο. Είναι χρήσιμο να υπάρχει κάποιο πανί ή μικρό χαλί που θα απλώνεται στην αρχή της συνεδρίας και θα μαζεύεται όταν η συνεδρία ολοκληρώνεται σηματοδοτώντας  συμβολικά τον χώρο της δράσης . Επίσης να υπάρχουν κάποια υλικά, χαρτιά μπογιές πηλός πανιά καθώς  και να είναι διαθέσιμοι οτιδήποτε από το δωμάτιο να μορεί να χρησιμοποιηθεί και δημιουργικά. Η διαδικασία δημιουργίας δημιουργικού  πλαισίου αφορά και τις ατομικές και τις ομαδικές συνεδρίες . Στις ομάδες απλώς είναι ένα πλαίσιο  πιο διευρυμένο . Ένα τέτοιο πλαίσιο μετατοπίζει την ευθύνη στον θεραπευόμενο γιατί του ζητάμε πιο ‘’ενήλικες’’ δεξιότητες που για κάποιους θεραπευόμενους είναι πλεονέκτημα ενώ για άλλους μειονέκτημα. Τα παραπάνω προστίθενται στους ήδη υπάρχοντες κανόνες του μέχρι τώρα υπάρχοντος συμβολαίου.

Όλες οι προβολικές τεχνικές  είναι εύκολο να εφαρμοστούν στο διαδίκτυο είτε πρόκειται για άτομα είτε για ομάδες. Το ίδιο ισχύει και για  απλές σωματικές ασκήσεις  που αφορούν την αναπνοή, την  χαλάρωση, την αίσθηση του σώματος κλπ. Μπορούμε επίσης να δημιουργήσουμε μικρά κινητικά τελετουργικά που αρχίζουν ή κλείνουν μια συνεδρία ή μια δημιουργική διερεύνηση. Προσωπικά μου λείπουν  πολύ τα ομαδικά παιχνίδια.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην εφαρμογή της Δραματοθεραπείας διαδικτυακά είναι ότι στην ουσία πρόκειται για ένα περιβάλλον χωρίς σώμα. Με αυτό δεν εννοώ ότι το σώμα απουσιάζει. Εξακολουθούμε να νοιώθουμε το σώμα μας και οι θεραπευόμενοι το δικό τους. Μπορούμε να τους ζητήσουμε να μας πουν που αισθάνονται την ένταση ή να την στείλουν από το κεφάλι τους στο μικρό τους δακτυλάκι. Στην ουσία λείπει η αντίληψη του άλλου μέσα από τις αισθήσεις με πρωτεύουσες την αφή και την οσφρηση που και οι δύο επιδρουν στη αίσθηση του δεσμού και της οικειότητας .    Δεν είναι αξιοπερίεργο ότι αυτός ο ιός μοιάζει σαν να επιτίθεται στις αισθήσεις με τον τρόπο που μεταδίδεται;

Επίσης γνωρίζουμε ότι η αλληλεπίδραση σώμα με σώμα είναι απαραίτητη όχι μόνο στις ομαδικές δράσεις στην Δραματοθεραπεία αλλα και σε κάθε σχέση σε μια ομάδα. Ρυθμίζουμε ο ένας τον άλλο μέσα από την αλληλεπίδραση των σωμάτων μας. Πιστεύω είναι αδύνατον να γίνει μια ομαδική δράση σε μια ομάδα ενώ στις ατομικές συνεδρίες περιοριζόμαστε στους κινητικούς αυτοσχεδιασμούς και στους μονολόγους. Η βλεμματική  επαφή επίσης  χάνεται σε μια ομαδική συνεδρία γιατί αν στρέψουμε τα μάτια μας από το ένα μέλος στο άλλο , στην ουσία δεν καταλαβαίνουν ότι τους βλέπουμε.

Ένας Δραματοθεραπευτής δεν είναι εύκολο να πάρει μέρος σε μια δράση σε μια ομάδα και ούτε πιστεύω σε μια ατομική συνεδρία, γιατί χάνεται ο ρόλος του  σαν μάρτυρας της διαδικασίας . Αν και αυτός χαθεί από την οθόνη τότε ποιος κρατά το πλαίσιο;

Στη δουλειά μας στο διαδίκτυο , όχι τόσο στις ατομικές συνεδρίες  που πιθανόν κάποιοι να είχαν εμπειρία και πριν την καραντίνα , όσο στις ομαδικές συνεδρίες  κάτι  σημαντικό πάντα χάνεται. Η δυσκολία να αφεθούμε στην ροή και να εμπιστευθούμε τις αισθήσεις μας, η ματαίωση της δυνατότητας αλληλεπίδρασης  που αφορά την συνδημιουργία και το όλο, η διαδραστική δημιουργία του καινούργιου.

Σαν Δραματοθεραπεύτρια  όσο προσαρμοστικά και αν χρησιμοποιώ τον εαυτό μου στην συνθήκη χρειάστηκε πολλές φορές υπερπροσπάθεια να δω και αυτό όχι για να καταλάβω. Πολλές φορές επίσης χρειάστηκε να στενέψω τις δυνατότητες που μου δίνει η δουλειά μου και αυτό από μόνο του μου δημιουργεί μια αδιαόρατη θλίψη.

της Φώφης Τριγάζη

FROM STAGE TO SCREEN

ONLINE DRAMATHERAPY

 

During the pandemic and the lockdown, which are now part of our common experience, events rushed upon us, and we were forced to come face to face with our vulnerability. The way in which we think about ourselves, our relationships, intimacy, and our connection to others has changed.

In this new context, therapy sessions of all psychotherapy approaches had to go online, mediated by a screen that turns three-dimensional contact into a two-dimensional one.

For dramatherapy these changes seemed abrupt, given that a central point of its theory is that body language is a main information channel, as well as that the connection with a body that is fully alive and in constant dialogue with its inner part can express a specific reality. However, the heart of dramatherapy as a therapeutic intervention is interaction with other people in the context of common action giving the freedom of choice and exploration. This no longer seemed feasible.

Unexpectedly, we had to respond to chaos swiftly. Sue Jennings used to say “when in chaos stay with the chaos and listen to the chaos”. On the contrary, what we saw was a great effort to promptly put the chaos in order, as workshops, training, guidelines, courses popped up.

However, what we need to do is to listen to our new circumstances, experience them and define our online dramatherapeutic Identity. I believe that we should take into account four main parameters. The context, the contract, the body and the action.

The dramatherapist’s care for the context – a suitable place, the material, the preparation – creates a holding space, an environment of trust and openness and sends a message of care. Online, the sense of context changes, the client is in their own place and there is no guarantee that there is no one else listening or that no one is going to barge in.

I ask my clients to find a quiet and as empty as possible room and to ensure their privacy to the extent possible. I ask them to walk through the room, so that I can get an idea of the space. It is helpful to have a piece of cloth or a small rug be spread out at the beginning of the session and removed when the session ends to symbolically mark the action space. Some materials are also needed, such as paper, paint, clay, pieces of cloth, while, the clients should be ready to use objects from the room creatively. The process for the creation of the creative context applies to both individual and group sessions. What is different in groups is that the context is more expanded. Such a context shifts responsibility to the client, asking them to display more “grown-up” skills, which for certain clients may be an advantage while for others a disadvantage. All the above are added to the rules of the existing contract.

All projective techniques can be easily applied online, in individual and group sessions alike. The same applies for simple somatic exercises regarding breath, relaxation, the sense of the body, etc. We can also create little rituals with movement to begin or end a session, or a creative exploration. To be honest, I really miss group games.

The greatest problem for the application of Dramatherapy online is that essentially this is a bodiless environment. By that I do not mean that the body is absent. We do continue to feel our body and the clients feel theirs. We can ask them to tell us where they are feeling tension or send it from their head to their toe. What is missing is the perception of the other through our senses and mainly through touch and smell, which both affect the sense of bonding and intimacy. Isn’t it weird that this virus in the way it spreads seems to be attacking the senses?

Moreover, we know that body-to-body interaction is necessary not only in group actions in dramatherapy, but also for every relationship in a group. We regulate each other through our body interaction. I believe it is impossible to have a group action in a group session, and in individual sessions we stick to movement improvisations and to monologues. What is also lost in a group session is eye contact, because if we look from one participant to the other, they cannot understand that we are looking at them.

It is not easy for a dramatherapist to participate in a group action and I believe this applies to individual sessions as well, because they lose their role as the process witness. If they too disappear from the screen, then who will be there to hold the context?

In our online work, less so in individual sessions, of which some of us might have had an experience before the lockdown, but more so in group sessions, there is always something important that is lost. There is a difficulty to let ourselves go with the flow and trust our senses, the absence of the possibility of interaction that relates to co-creation and to the whole, of the interactive creation of something new.

As a dramatherapist, no matter how much as I use myself in an adaptive way, in this circumstance there have been many times I had to strain myself to see, and that not in order to understand. And there were many times that I had to narrow the possibilities provided by my work, and this in itself gives rise to an imperceptible feeling of sadness.

 

Fofi  Trigazi  is  Dramatherapist, Group Analyst, Couple and Family Therapist and Supervisor through Creative and Appreciative Approach